Kan şekeri yüksek ölçülür. İki defa ölçülen açlık kan şekerinin 126 mg/dl üzerinde olması diyabet tanısı koydurur. Yemekten 2 saat sonra ölçülen tokluk kan şekerinin 200 mg/dl üzerinde olması da şeker hastalığını gösterir. Hastaya glikoz içirilerek 2 saat sonra ölçülen kan şekerinin 140-200 mg/dl arasında olması bozulmuş oral glikoz toleransını gösterir. Halk arasında gizli şeker olarak da bilinir.
Şeker Hastalarında Görülen Belirtiler
Çok su içme, çok yemek yeme, sık idrara çıkma, kilo kaybı, yaraların geç iyileşmesi, tatlıya düşkünlük, görme bulanıklığı, ayaklarda yanma ve uyuşma, ciltte kuruluk ve kaşıntı, açlıkta titremeler, iltihaplara yatkınlık, sinirlilik, uyku bozuklukları, baş ağrısı, ağız kuruluğu, halsizlik gibi şikayetler şeker hastalığında ortaya çıkan başlıca belirtilerdir.
HbA1c tahlili kan şekerinin son 3 aydaki seyrini gösteren bir tahlil olup iyi kontrol altında olan, tedavisi iyi olan şeker hastalığında 6 değerinin altında olmalıdır. Değer 6 ve üzerindeyse şeker tedavisinin iyi yapılamadığını gösterir ve tedavide değişikliğe gidilir.
Şeker hastalarında böbrek bozukluğu olup olmadığını anlamak için üre-kreatinin bakılır. Ayrıca böbrek hasarının erken bulgusu olan idrarda mikroalbuminuri testi yapılır. Göz dibi muayenesi ve kalp muayenesi mutlaka yapılır. Nöroloji hekimi tarafından ayak yanmaları, uyuşmalar değerlendirilir. Şeker hastalarında sinir uçları harabiyetine bağlı his kayıpları mevcuttur. Üşüyen ayaklarını sobanın sıcaklığını hissetmeyip yakan çok hasta vardır. Yanık oluşunca tedavisi zordur, iyileşme geç olur. Ayakkabının vurduğu hissedilmez ve yara açılabilir. Diyabetik ayak ismi verilen, damar sertleşmesine bağlı yeterli oksijenin götürelememesi nedeni ile iyileşmesi zor yara oluşur. İltihap vücuda yayılabilir, kangrene dönüşebilir.
Şeker Hastalığında Diyet ve İlaç Tedavileri
Diyetisyen tarafından şeker hastalığına özel diyet verilir. Dengeli beslenme, şeker içeren gıdalardan uzaklaşma, hazır gıdaları tüketmeme ve ara öğünler önerilir. Hasta kiloluysa kilo verdirilir. Egzersizler tavsiye edilir.
İlaç tedavisi sıkça uygulanır. Sulfonilüreler (gliburit, glipzid ve glimepirid), meglitinidler (repaglinit ve nateglinit), tiazolidinedionlar (rosiglitazon ve pioglitazon), metformin, acarboz, GLP-1 reseptör antagonistleri (eksenatid ve liraglutid), SGLT-2 inhibitörleri (canagliflozin ve dapagliflozin) gibi ağzıdan alınan ilaçlar mevcuttur. Her ilaç grubunun kendine has yan etkileri vardır. Çoğu diyabet ilacının kilo alımı yan etkileri bulunurken, metformin, DPP-4 inhibitörleri, GLP-1 reseptör antagonistleri, SGLT-2 inhibitörlerinin kilo alımı yan etkileri azdır.
Kan şekeri çok yüksek ya da ağzıdan alınan ilaçlarla yeterli kan şekeri kontrolü sağlanamıyorsa, tip-1 diyabetse, hamilelik varsa, büyük bir cerrahi operasyon planlanıyorsa, şeker hastalığına bağlı sinir, böbrek, göz harabiyeti varsa, diyabetik ayak varsa ve zatürre gibi ağır enfeksiyonlar varsa insülin tedavisine başlanır. İnsülin dozu hastanın kan şekeri ve ağırlığına göre düzenlenir. Kısa, orta ve uzun etkili çeşitleri vardır. Dozu fazla gelirse ya da yemek az yenirse, öğün atlanırsa hipoglisemi yaşanır. Hipoglisemi kan şekeri düşüklüğüdür. Terleme, çarpıntı, titreme, bulanık görme şikayetleri olur. Kan şekeri 50 mg/dl altına düşer. Mutlaka şeker takviyesi yapılır. Bir şeker hastası bilincini kaybettiyse öncelikle şeker düşüklüğü koması akla gelmeli, ilk tıbbi müdehale olarak damar yoluyla %5 veya %10 dextroz gibi şekerli sıvılardan 150-200 ml verilmelidir.
İnsülin iğnesi sürekli aynı yere yapılırsa yağ bezeleri oluşabilir. Bu nedenle iğnenin yapıldığı bölgeler sürekli olarak değiştirilmelidir. Bacak damarlarının tıkanıklığına bağlı olarak ya da farkına varmadan oluşan yanıklarda pansuman düzenli yapılır. Kangren oluşursa ayak ya da bacağın kesilmesi gündeme gelebilir.
